December 2021
Supermarkt Safari voor mensen met LVB
Tijdens een Supermarkt Safari leren mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) om gezonde, budgetvriendelijke producten te herkennen in de supermarkt. Sinds de start van het project in 2019 zijn er 9 uitgevoerd. Met veel succes! Projectleider en gezondheidsmakelaar bij de GGD Fieke Wolters (l) vertelt er enthousiast over, samen met collega’s Kris Bevelander, senior onderzoeker bij Radboudumc en Lieke van de Braak (r), WijKring coördinator bij Pluryn.
Tijdens de safari besteden we veel aandacht aan de eigen motivatie voor gezond eten."
Helder en bereikbaar
Veel mensen met een verstandelijke beperking vinden het lastig om zelf gezonde keuzes te maken. Fieke: “Het is belangrijk om gezonde keuzes voor deze doelgroep helder en bereikbaar te maken. Dan is heel handig om te weten: wat is gezond en ongezond? Zo ontstond het idee om een Supermarkt Safari voor mensen met LVB te ontwikkelen.” Fieke: “Om het project te financieren deed GGD Gelderland-Zuid een projectaanvraag bij Fonds Nuts Orha (Klein Geluk). Vanuit het Radboudumc werden twee Academische werkplaatsen betrokken: ‘Sterker op eigen benen’ voor mensen met een verstandelijke beperking en AMPHI voor publieke gezondheid. Vanuit de Academische Werkplaatsen kregen we ondersteuning van twee onderzoekers”.
Autonomie
In samenwerking met Pluryn en de Academische werkplaatsen kreeg de Supermarkt Safari verder vorm. Kris: “In de opzet is de autonomie van mensen met een licht verstandelijke beperking nadrukkelijk meegenomen. Er wordt al veel vóór hen besloten. Het is belangrijk om dat beetje eigen regie, ook in de supermarkt, te behouden. Daarom wordt tijdens de safari veel aandacht besteed aan de eigen motivatie om gezond te eten. Ook het opdoen van vaardigheden en het geven en krijgen van sociale steun zijn belangrijke onderdelen. Tijdens de ontwikkeling toetsten we de inhoud en het programma met de doelgroep, een diëtist, budgetcoach en leefstijltrainer. In verschillende pilottesten evalueerden we elke keer hoe de onderdelen werkten.”
Eerlijke en nuttige feedback
In zo’n pilot gingen co-onderzoekers en ervaringsdeskundigen met LVB samen met de onderzoekers naar de supermarkt. Fieke: “We ontdekten dat er veel is om rekening mee te houden. Een groepje van 5 of 6 mensen, zoals we bedacht hadden, is teveel. Er is rumoer en muziek in de winkel, zo kun je elkaar niet goed volgen. De aandachtspanne van mensen met LVB is niet heel lang. Ook praktisch: je kunt niet met z’n allen een gangpad bezet houden. Ook van andere cliënten kregen we eerlijke en nuttige feedback. Met name over de omschrijving van de producten in het materiaal. Zo werd ‘voorgesneden groenten’ bijvoorbeeld ‘groenten die in stukjes is gesneden’. Ook kwam eruit dat het belangrijk is om kleine stapjes te zetten. Bijvoorbeeld: als iemand geen groente eet en iets gaat proberen. Of bereid is om veel cola af te wisselen met thee of water.”
Beeld in plaats van woord
Lieke: “De Supermarkt Safari bestaat uit twee delen. In de eerste bijeenkomst gaat het over gezonde voeding en maken we gebruik van een zogenaamde boodschappenladder. Deze loopt van groen (gezond) naar oranje, geel en rood (ongezond). Er zijn kaartjes met afbeeldingen van producten, we vragen de deelnemers om de kaartjes op de ladder te leggen. Dan zie je dat bijvoorbeeld wordt gedacht dat sinaasappelsap gezond is en op donkergroen neergelegd wordt. Maar er zit veel suiker in, dus het hoort bij geel. Het advies is om in plaats van sinaasappelsap heel fruit te nemen. De boodschappen¬ladder werkt supergoed omdat het met beelden werkt in plaats van met woorden. De boodschappenladder werkt supergoed, omdat het in beeld gaat in plaats van in woord.”
Budgettips
“Tijdens de tweede bijeenkomst gaan we naar de supermarkt toe. Vooraf spelen we een spel over budgetteren en bespreken we tips. Een voorbeeld van een budgettip: groenten uit de diepvries zijn goedkoper en net zo gezond. In de supermarkt gaan we kijken wat het verschil in prijs precies is en waar het ligt. Als je bedenkt dat iedereen dagelijks ongeveer 250 gram groente moet eten, gaan we kijken op de weegschaal: hoeveel weegt een paprika? Hoeveel boontjes zijn 250 gram? We doen overigens niet echt boodschappen tijdens de safari, het gaat om het leren,” gaat Lieke verder. De cliënten van Pluryn kunnen ook een kookworkshop volgen. Deze wordt georganiseerd in samenwerking met Bindkracht10 vanuit het project Smakelijk (W)eten Nijmegen. Hiervoor doen cliënten daadwerkelijk boodschappen en brengen het geleerde in praktijk. Kris vult aan: “De interventie is zo opgezet dat organisaties zelf iets kunnen toevoegen of variëren.” De safari is geschikt voor zowel mensen die in woonvormen wonen waar centraal wordt gekookt, als cliënten in trainingshuizen waar zij zelf leren koken. Ook mensen die ambulante begeleiding krijgen, zijn erbij gebaat.
Loket Gezond Leven
De Supermarkt Safari heeft een ‘train-de-trainer’-opzet, waarbij iemand die ervaring heeft met de doelgroep of deel uitmaakt van de doelgroep als co-trainer fungeert. “Kennis van voeding is minder belangrijk. Er is een goede handleiding en een overzicht van veel gestelde vragen voor de co-trainers. Daarnaast zijn er instructiefilmpjes gemaakt voor de doelgroep. Kris: “Nu de pilot is afgerond wordt de Supermarkt Safari ondergebracht bij de GGD en geregistreerd bij het Loket Gezond Leven. Zo kunnen zorginstellingen in heel Nederland gebruik maken van de kennis die we hebben opgedaan.” Interesse in het project en wilt u meer informatie? Lees hier verder.
De boodschappenladder werkt supergoed omdat het met beelden werkt in plaats van met woorden.”
STRATEGISCHE THEMA’S