September 2022
Samenwerken in sociaal en medisch domein rond bespreekbaar maken kinderwens
Wel of niet zwanger willen worden, zou voor iedereen een bewuste keuze moeten zijn. Voor mensen in een kwetsbare positie door bijvoorbeeld een verslaving, schulden of een verstandelijke beperking, is dat niet altijd het geval. GGD Gelderland-Zuid geeft uitvoering aan het programma Nu Niet Zwanger: hulpverleners in de regio worden toegerust om met hun cliënten een open en eerlijk gesprek te voeren over kinderwens, seksualiteit en anticonceptie. Met als doel cliënten een bewuste, en in alle gevallen vrijwillige, keuze te laten maken over hun kinderwens. Een aanpak waarbij intensief wordt samengewerkt tussen het sociaal en medisch domein.
“Gemeenten kunnen hiermee veel leed maar ook veel kosten besparen."
Aanbevolen interventie Kansrijke Start
Irmgard Leferink (rechts op de foto) is projectleider Nu Niet Zwanger bij GGD Gelderland-Zuid: “In 2017 hoorden wij voor het eerst over de aanpak Nu Niet Zwanger en zijn we begonnen met een kleine, maar zeer succesvolle pilot waarna steeds meer gemeenten in onze regio het programma zijn gaan aanbieden. Sinds 2018 is de landelijke aansturing van het programma door het ministerie van VWS ondergebracht bij GGD GHOR Nederland en uitgerold over alle 25 GGD-regio’s. Steeds meer gemeenten doen mee.”
Nu Niet Zwanger is een aanbevolen interventie binnen het landelijke Actieprogramma Kansrijke Start. Kansrijke Start richt zich op de eerste duizend dagen voor, tijdens en na de geboorte van een kind. Door Nu Niet Zwanger op te nemen als interventie binnen de lokale aanpak Kansrijke Start komt er op gemeentelijk niveau een waardevolle samenwerking tussen huisartsen, verloskundigen, ziekenhuizen en alle partners in het sociaal domein tot stand.”
65 aandachtsfunctionarissen bij 25 ketenpartners
Lisette van der Horst (links op de foto) is vanuit GGD Gelderland-Zuid als inhoudelijk coördinator verbonden aan Nu Niet Zwanger. “Ik ben betrokken bij de praktijk en de inhoud van het programma. Bij onze ketenpartners, zowel in het sociale als in het medisch domein, train ik de hulpverleners die zich als aandachtsfunctionaris willen inzetten binnen hun organisatie. Een belangrijke samenwerking, want zij zijn de ambassadeurs die de aanpak in hun organisatie op de kaart zetten en houden. Op dit moment hebben we al zo’n 65 aandachtsfunctionarissen getraind bij 25 ketenpartners. We voorzien deze aandachtsfunctionarissen van de benodigde kennis en vaardigheden om het gesprek met hun cliënten aan te gaan over kinderwens, seksualiteit en anticonceptie. Daarnaast motiveren en ondersteunen zij collega's om ook deze gesprekken te voeren met hun eigen cliënten. We werken er naartoe dat het ingebed wordt in de reguliere werkzaamheden.”
Deze aandachtsfunctionarissen krijgen samen intervisie. Dit doen we bij voorkeur op gemeenteniveau om zo de netwerkvorming en samenwerking te stimuleren. Een gezamenlijke intervisie van een verloskundige met een jeugd- en gezinsprofessional van het wijkteam, een medewerker van het consultatiebureau, een behandelaar van Iriszorg en een medewerker van de Jeugdbescherming leidt tot nieuwe contacten, samenwerking en inzichten.
Adviseur bij complexe casuïstiek
Ook voor complexere casussen wordt de inhoudelijk coördinator benaderd: “Als een hulpverlener of aandachtsfunctionaris er zelf niet uitkomt, kunnen ze ons om advies vragen. We denken dan graag met ze mee en meestal is dat al voldoende en kunnen ze weer verder. In sommige gevallen wordt de casus opgeschaald naar de inhoudelijk coördinator van de GGD. Opschaling gebeurt als er financiële middelen nodig zijn voor de anticonceptie of als een externe medisch professional ingeschakeld moet worden voor het plaatsen van anticonceptie. Hiervoor legt de inhoudelijk coördinator de brug tussen het sociaal en medisch domein. Het is natuurlijk het fijnst als de begeleiding en ook eventuele plaatsing van anticonceptie door de eigen hulpverlener en huisarts gebeurt. Dat voelt voor de cliënt vaak toch het meest vertrouwd.”
Aandacht in de praktijk van het wijkteam
Een van de aandachtsfunctionarissen is Marcia Jansen (in het midden op de foto). Zij werkt vanuit Santé Partners als Jeugd- en gezinsprofessional in het wijkteam Tiel Noord-Oost. “Ik vind het programma Nu Niet Zwanger erg belangrijk, omdat ik in mijn werk ook zie wat de gevolgen kunnen zijn als een cliënt onbedoeld zwanger raakt. Ons wijkteam heeft een presentatie gehad van Lisette en Irmgard. Iedereen heeft daarnaast een digitale e-learning over het project en de aanpak ontvangen. Hierdoor hebben mijn collega’s toegang tot de basiskennis om het gesprek aan te kunnen gaan over kinderwens, seksualiteit en anticonceptie. Om het onder de aandacht te houden vraag ik met regelmaat of iemand nog een casus heeft. Dit is wel van belang om het onderwerp levend te houden. Dat werkt, want ik merk dat collega’s ook zelf naar mij toekomen met vragen. Wanneer ik het zelf niet weet kan ik weer terecht bij coördinator Lisette."
Cliënt geeft zelf aan waar behoefte ligt
Marcia vervolgt: "De ervaring van mijn collega’s en mijzelf is dat de gesprekken met de cliënt over kinderwens, seksualiteit en anticonceptie over het algemeen natuurlijk en ontspannen verlopen. Het gesprek aangaan over verschillende onderwerpen (levensdomeinen afchecken) hoort bij het werk en is ons vertrouwd. Bij de cliënt is het niet altijd duidelijk welke mogelijkheden er zijn om bijvoorbeeld de kinderwens nog even uit te stellen, dit kunnen wij dan toelichten. Vaak is er ook opluchting wanneer er openheid is voor het stellen van vragen over dit onderwerp. De cliënt geeft uiteindelijk zelf aan waar zijn of haar behoefte ligt. We proberen zo laagdrempelig mogelijk in het gesprek aan te sluiten bij wat voor de cliënt belangrijk is. Denk hierbij aan culturele en religieuze achtergrond. Het doel is uiteindelijk dat de cliënt altijd zelf een bewuste keuze kan maken in de kinderwens. Daar doen we het voor, niet om de client een bepaalde richting in te sturen. Ik vind het fijn dat ik anticonceptie heb kunnen regelen voor cliënten die dit erg graag wilden. De samenwerking met de huisarts en de GGD verliep prettig.”
Nu Niet Zwanger beschikbaar voor iedereen?!
“Het liefst zou ik zien dat Nu Niet Zwanger in alle gemeenten in onze regio beschikbaar is,” zegt Lisette, “of, nog beter, in alle gemeenten in Nederland. Dat het niet uitmaakt waar je woont als cliënt om via je hulpverlener toegang te hebben tot het programma.” Irmgard vult aan: “Steeds meer gemeenten besluiten om het programma aan te bieden. Gemeenten kunnen hiermee namelijk veel leed maar ook veel kosten besparen. VWS streeft ernaar dat het vanaf 2023 beschikbaar is in heel Nederland. Het is opgenomen in het Regeerakkoord en gemeenten worden dit najaar geïnformeerd over de financiële middelen die zij kunnen aanvragen voor Kansrijke Start en die zij onder andere kunnen besteden aan de interventie Nu Niet Zwanger. Wij zien wat dat betreft de toekomst van het programma en de samenwerking met gemeenten en ketenpartners positief in.”
“Op gemeentelijk niveau ontstaat een waardevolle samenwerking tussen huisartsen, verloskundigen, ziekenhuizen en alle partners in het sociaal domein."
